Richtlijn

Peri-implantaire infecties (2018)

Diagnostiek

Uitgangsvraag 2

-

Wat is/zijn de aanbevolen diagnostische test(en) en werkwijze(n) voor het vaststellen van peri-implantaire infecties (peri-implantaire mucositis en peri-implantitis)?

Aanbevelingen 2

+
  • De volgende diagnostische testen (al dan niet gecombineerd) worden aanbevolen om peri-implantaire infecties te kunnen vaststellen.
    – Sonderen (met lichte kracht van 0,25N) is van belang voor het diagnosticeren van een peri-implantaire infectie. Afwezigheid van bloeding na sonderen is een goede indicator voor een stabiele peri-implantaire situatie.
    – Meten van de peri-implantaire pocketdiepte. Deze metingen rondom implantaten dienen te worden geïnterpreteerd in relatie tot de pocketdiepte bij de nulmeting of tot eerder uitgevoerde pocketdiepte metingen. De initiële pocketdiepte is onder andere afhankelijk van hoe diep een implantaat is geplaatst en de dikte van de peri-implantaire mucosa.
    – Beoordelen van tonus en kleur van de peri-implantaire mucosa. Roodheid en/of zwelling van de peri-implantaire mucosa kan duiden op een (lichte) peri-implantaire infectie.
    – Nagaan of er sprake is van pusafvloed. Aanwezigheid van pusafvloed is aanleiding voor sterke verdenking op peri-implantitis.
    – Vaststellen van de mate van progressief botverlies, door het vergelijken van twee opeenvolgende röntgenfoto’s. Een foto direct na of ten hoogste 6 tot 8 weken na het plaatsen van de suprastructuur (nulmeting) kan daarbij dienen als het uitgangspunt.
  • De volgende werkwijzen (al dan niet gecombineerd) worden aanbevolen om peri-implantaire infecties te kunnen vaststellen.
    – Controle op de aanwezigheid van iatrogene factoren.
    – Microbiologisch onderzoek is niet noodzakelijk om peri-implantaire infecties te detecteren. Zo’n onderzoek kan, in geval van aanwezigheid van een ontsteking, echter wel van nut zijn om informatie te verschaffen over de primaire oorzaak daarvan (differentiatie tussen de aanwezigheid van specifieke pathogene bacteriën en een iatrogene oorzaak).
    – In kaart brengen van risicofactoren als het niveau van mondhygiëne (motivatie, fysieke beperkingen voor zelfzorg), de aanwezigheid van (parodontale) ontstekingen en het rookgedrag.
    – Controle op mobiliteit.

Voor toepassing in de praktijk zie stroomdiagram.

Overweging

  • Een diagnose van peri-implantaire gezondheid kan worden gesteld in geval van afwezigheid van klinische kenmerken van peri-implantaire infectie.
    Een diagnose van peri-implantaire mucositis wordt gesteld als gedurende langere tijd bij herhaling sprake is van bloeding na sonderen (met gecontroleerde kracht 0,25N), al dan niet in combinatie met pusafvloed zonder waarneembaar botverlies. Daarbij kunnen ook roodheid en/of zwelling van de peri-implantaire mucosa duiden op peri-implantaire mucositis.
    Een diagnose van peri-implantitis wordt gesteld in geval van een toename van de peri-implantaire pocket ten opzichte van de nulmeting met bloeding na sonderen en/of pusafvloed in combinatie met progressief peri-implantair botverlies ten opzichte van een eerdere (nul)meting (Koldsland et al, 2010; Roos-Jansåker et al, 2006; Fransson et al, 2005; Berglundh et al, 2002; Sanz en Chapple, 2012). In een zeer laat stadium kan er tevens sprake zijn van mobiliteit van het implantaat.
  • Het is van belang te waken voor het trekken van te snelle conclusies uit met name de parodontale testen ‘bloeding na sonderen’ en ‘pocketdiepte’. Aanwezigheid van bloeding en substantiële pocketdiepten zijn bij een implantaat, vanwege de andere biologische omstandigheden dan bij een natuurlijk gebitselement, niet zonder meer tekenen van een peri-implantaire infectie (Coli et al, 2017). Van groot belang is een beschouwing van de bevindingen in onderlinge samenhang. Daarbij wordt ervoor gepleit om met name alert te zijn op de klinische problemen die peri-implantaire infecties kunnen veroorzaken, zoals klachten van de patiënt over pijn en ongemak e.d. en verder op de aanwezigheid van zwelling, roodheid en pus en röntgenologisch vastgesteld botverlies in de loop der tijd (Coli et al, 2017).
  • Bij sommige implantaatsystemen of abutment designs kan sonderen moeilijk zijn. Daardoor kan de gemeten pocketdiepte leiden tot een onderschatting of overschatting van de omvang van het probleem.
  • Uit onderzoek blijkt dat het mucosale aanhechtingsepitheel na vijf dagen volledig is hersteld en dat sonderen met een pocketsonde met lichte sondeerkracht (0,25N) geen blijvende schade toebrengt aan de peri-implantaire weefsels (Etter et al, 2002). Daarom wordt dit geadviseerd voor het routinematig evalueren van de peri-implantaire weefsels.
  • Er zijn tot op heden geen studies bekend naar de invloed van het materiaal van de pocketsonde (plastic versus metaal) op peri-implantaire pocketmetingen. Het is mogelijk te sonderen met RVS pocketsondes die worden gebruikt voor het sonderen van natuurlijke gebitselementen. Speciale titanium sondes zijn ook op de markt. Om schade aan het implantaatoppervlak te voorkomen, zijn verder plastic pocketsondes geïntroduceerd. Er is echter geen onderzoek dat aantoont of gebruik van deze plastic sondes wel of geen schade toebrengt aan het implantaatoppervlak. Theoretisch gezien, is plastic zachter dan titanium en kan het dus geen schade toebrengen. Een ander pragmatisch voordeel van deze plastic sondes is dat ze flexibeler zijn en daardoor makkelijker te gebruiken wanneer het gebruik van metalen sondes belemmerd wordt door bijvoorbeeld een sterke over-contourering van de suprastructuur. Er zijn echter tot op heden geen studies bekend naar schade die het materiaal van de pocketsonde (plastic versus metaal) kan veroorzaken bij peri-implantaire pocketmetingen. Het gebruik van plastic pocketsondes kan worden overwogen, zeker in situaties waarin deze gemakkelijker te gebruiken zijn.
  • In geval van afwezigheid van een eerdere röntgenfoto die als referentie kan dienen voor het beoordelen van eventuele veranderingen in het botniveau, kan mogelijk wel een uitspraak worden gedaan over de aanwezigheid van een peri-implantaire infectie. Maar zeker in een beginstadium niet van peri-implantitis. Van belang is immers vooral de verandering van botniveau en niet zo zeer het botniveau op zichzelf.
  • Wanneer mobiliteit van het implantaat wordt vastgesteld, geldt met zekerheid dat de osseointegratie verloren is gegaan. Dan dient het implantaat te worden verwijderd. Derhalve is mobiliteit geen geschikte parameter voor het vroegtijdig diagnosticeren van peri-implantaire infecties.

Onderbouwing

Er zijn verschillende testen en werkwijzen beschikbaar om peri-implantaire mucositis en/of peri-implantitis te kunnen vaststellen. In rapporten van de European Workshop on Periodontology (wetenschappelijke consen-susbijeenkomsten) is daarvan verslag gedaan (Lindhe en Meyle, 2008; Lang en Berglundh, 2011).

Bloeding na sonderen
Sonderen met een lichte sondeerkracht (0,25N) is een geschikte test voor het diagnosticeren van een ontsteking van de peri-implantaire mucosa. Deze test heeft een hoge negatief voorspellende waarde. Anders gezegd, afwezigheid van bloeding na sonderen is een goede indicator voor een stabiele peri-implantaire situatie (Jepsen et al, 1996, Luterbacher et al, 2000). Bij rokers is de bloedingsneiging gereduceerd als gevolg van de vasoconstrictie van het roken. Hierdoor kan de mate van ontstekingsactiviteit worden onderschat.
Aanwezigheid van bloeding na sonderen tijdens meer dan de helft van reguliere controlemomenten gedurende een periode van twee jaar blijkt sterk geassocieerd te zijn met progressie van peri-implantaire infecties (Luterbacher et al, 2000). Desalniettemin moet wat betreft peri-implantaire infectie worden gewaakt voor het trekken van te snelle conclusies uit aanwezigheid van bloeding na sondering, doordat de biologische eigenschappen van de mucosamanchet rondom een implantaat sterk verschillend zijn van de gingiva bij een natuurlijk gebitselement (Coli et al, 2017).

Bepalen van de pocketdiepte
Voor het diagnosticeren van peri-implantaire infecties is ook de bepaling van de pocketdiepte essentieel. Vanuit dierexperimentele studies is bekend dat als in de loop der tijd de pocketdiepte toeneemt, dit is geassocieerd met aanhechtingsverlies en botverlies (Lang et al, 1994; Schou et al, 2002).
Pocketdiepte metingen rondom implantaten geven echter niet dezelfde informatie als pocketdiepte metingen rondom natuurlijke gebitselementen (Coli et al, 2017). Deze metingen rondom implantaten dienen te worden geïnterpreteerd in relatie tot de pocketdiepte bij de nulmeting of tot eerder uitgevoerde pocketdiepte metingen. De initiële pocketdiepte is namelijk afhankelijk van hoe diep een implantaat is geplaatst, de dikte van de mucosa en de conditie van de circulaire collageenvezels in de peri-implantaire weke-delen-manchet. Bijvoorbeeld, in de esthetische zone worden de implantaten vaak dieper (subcrestaal) geplaatst, met als mogelijk gevolg een grotere aanvangspocketdiepte dan de gebruikelijke 2,0-3,0 mm. Daarnaast zijn er ook implantaatsystemen (bijvoorbeeld ‘platform switching’) of ‘abutment designs’ waarbij sonderen moeilijk kan zijn, waardoor een onderschatting van de pocketdiepte kan ontstaan.

Controle op pusafvloed (suppuratie)
Aanwezigheid van pus duidt op de aanwezigheid van een infectie. Dit kan betekenen dat er sprake is van alleen peri-implantaire mucositis, maar pus is meestal geassocieerd met progressief botverlies (Fransson et al, 2008) en peri-implantitis (Roos-Jansåker et al, 2006; Lang en Berglundh, 2011).

Röntgendiagnostiek van verandering van peri-implantair botniveau
Röntgenfoto’s kunnen worden gebruikt om het peri-implantaire marginaal botniveau te monitoren en om approximaal botverlies te diagnosticeren. Met conventionele röntgenfoto’s kunnen de buccale en palatinale/linguale botniveaus niet worden bepaald, waardoor kleine verschillen in botniveau niet waarneembaar zijn en het röntgenbeeld een onderschatting van het werkelijke botniveau geeft.
Een loodrecht ingeschoten röntgenfoto, bite-wing of solo-opname met instelapparatuur, geniet vanuit het ALARA principe en de reproduceerbaarheid de voorkeur. In gevallen van bijvoorbeeld meerdere implantaten of sterk geanguleerde implantaten heeft een orthopantomogram meerwaarde.
Bij het maken van röntgenfoto’s dient bij aanvang de afstand tussen een vast referentiepunt (bijvoorbeeld de schouder van het implantaat of de overgang van het implantaat naar abutment) en het approximale botniveau te worden bepaald. Deze afstand moet in elke volgende röntgenfoto worden aangehouden.
Kort na het plaatsen van een implantaat kan fysiologisch peri-implantair botverlies optreden. Dit botverlies is het resultaat van het ombouwen/remodelleren van het marginale bot (Zitzmann en Berglundh, 2008). De hoeveelheid fysiologisch botverlies verschilt per implantaattype en is mede afhankelijk van de positionering van het implantaat. Het botniveau stabiliseert zich normaal gesproken binnen vier tot zes weken na het transmucosaal plaatsen van het ‘healing abutment’. Dit is niet van toepassing in geval van ‘immediate loading’ protocollen. Fysiologisch botverlies dient te worden onderscheiden van progressief botverlies. Progressief botverlies, oftewel toenemend botverlies, zoals vastgesteld kan worden door het vergelijken van twee opeenvolgende röntgenfoto’s, duidt meestal op de aanwezigheid van een peri-implantaire infectie.

Microbiologisch onderzoek
Er is onvoldoende bewijs dat met microbiologisch onderzoek een peri-implantaire infectie kan worden gedetecteerd (Heitz-Mayfield 2008; Meijndert et al, 2010; Lang en Berglundh, 2011). Desalniettemin kan bacteriologisch onderzoek informatie geven over de al dan niet pathologische samenstelling van de submucosale biofilm. Wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een overmatige hoeveelheid cement wordt meestal een weinig pathogene, commensale microflora aangetroffen. Deze informatie heeft diagnostische betekenis en draagt bij aan het voorkomen van onnodig gebruik van antibiotica. Ook bij andere iatrogene condities kan microbiologische informatie van groot klinisch nut zijn, te meer omdat er weinig of geen parameters voor handen zijn om iatrogene factoren te diagnosticeren. Deze visie en werkwijze sluiten aan bij de dringende oproep van zowel de WHO als de ECSMID (European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases) om antibiotica in te zetten mede op basis van microbiologische informatie en niet uitsluitend op basis van klinische kenmerken. Hiermee wordt voorkomen dat bij klinische verschijnselen (bloeding, pus en/of botverlies) te snel een antibioticum wordt ingezet.

Soort bewijs Bewijskracht Sterkte aanbeveling
Voor deze vraag is geen systematisch litera-tuuronderzoek verricht. Bij dit onderwerp is vooral consensusvorming van belang. Er is wel gekeken of er literatuur over dit onderwerp voorhanden was. N.v.t. Sterk, op basis van professionele expertise vervat in consensusdocumenten en literatuurbeschouwingen.

Doel en doelgroep

+

De richtlijn ‘Diagnostiek, Behandeling en Preventie van Peri-implantaire infecties’ heeft als doel het uitbrengen van uniforme, wetenschappelijk en professioneel-praktisch onderbouwde aanbevelingen met betrekking tot klinisch handelen ten aanzien van preventie, diagnostiek en therapie van peri-implantaire infecties (peri-implantaire mucositis en peri-implantitis). Hiermee wordt beoogd alle betrokken tandheelkundige zorgprofessionals een praktisch handvat te bieden bij de zorgverlening aan patiënten met orale implantaten en eventuele implantaire infecties.
De richtlijn is van toepassing op alle personen die één of meerdere orale implantaten hebben. Personen met orthodontische implantaten vallen buiten de doelgroep van deze richtlijn.
De richtlijn is bedoeld voor tandheelkundige professionals die betrokken zijn bij de zorg aan mensen met orale implantaten en peri-implantaire infecties: tandarts-algemeen practici, tandarts-implantologen, tandarts-parodontologen, MKA-chirurgen, tandprothetici en mondhygiënisten.

Initiatief

+

In 2015 bracht de Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP) in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Orale Implantologie (NVOI) de klinische praktijkrichtlijn ‘Diagnostiek, Behandeling en Preventie van Peri-implantaire infecties’ uit. Deze richtlijn was opgesteld door een in 2012 ingestelde werkgroep bestaande uit:

  • mw. dr. A. Louropoulou, tandarts-parodontoloog, Verwijspraktijk voor tandheelkunde Amsterdam, onderzoeker Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)
  • mw. dr. Y.C.M. de Waal, tandarts-algemeen practicus, Mondzorgcentrum Winschoten, onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG)
  • prof. dr. G.A. van der Weijden, tandarts-parodontoloog, hoogleraar Parodontologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)
  • prof. dr. D. Wismeijer, tandarts-implantoloog, hoogleraar Orale Implantologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)

Deze leden waren gemandateerd door hun wetenschappelijke verenigingen. De conceptversie van de richtlijn is voor commentaar voorgelegd aan de leden van de wetenschappelijke verenigingen. De reacties daarop werden verwerkt in de definitieve versie van de richtlijn.

EBRO-toets KIMO en herziening

+

In 2016 hebben de NVvP en de NVOI deze klinische praktijkrichtlijn voorgelegd aan het Kennisinstituut Mondzorg (KIMO), met het verzoek die in behandeling te nemen als ‘zij-instromer’. Het bestuur van KIMO heeft daarop de richtlijn laten beoordelen door een Richtlijn Autorisatie Raad (RAR). De RAR heeft in januari 2016 aan het bestuur van KIMO een aantal verbeteringen geadviseerd, alvorens deze richtlijn als EBRO-waardige klinische praktijkrichtlijn aan te bieden voor opname in het register ZINL van het Zorginstituut Nederland.
KIMO heeft vervolgens, in afstemming met de Richtlijn Advies Commissie (RAC) en met de initiatiefnemers van de oorspronkelijke richtlijn, een nieuwe richtlijn-ontwikkelcommissie (ROC) ingesteld. Deze ROC heeft de herziening van de richtlijn uitgevoerd, zodanig dat deze voldoet aan de huidige EBRO-criteria in de zorg (AGREE-II criteria, Richtlijn voor richtlijnen 2012 en de GRADE-methodiek en meetinstrumenten) en aan de toetsingscriteria van het Zorginstituut Nederland.
In de ROC werd de deelneming geborgd van de werkgroep die de oorspronkelijke richtlijn had opgesteld. Daarnaast werden via mandatering alle mondzorgprofessionals betrokken die een rol vervullen bij de preventie, diagnostiek en behandeling van peri-implantaire infecties. Dat wil zeggen tandarts-algemeen practici, tandarts-implantologen, tandarts-parodontologen, MKA-chirurgen, mondhygiënisten en tandprothetici. Hiermee werd gestreefd naar een brede implementatie van de richtlijn in de klinische praktijk.
De herziening van de richtlijn ‘Diagnostiek, Behandeling en Preventie van Peri-implantaire infecties’ is gefinancierd vanuit het meerjarenprogramma voor klinische praktijkrichtlijnen van KIMO.

Samenstelling van de ROC

+
  • mw. J.A.J. Dubbeldam, mondhygiënist, Groepspraktijk voor Mondhygiëne, Alphen aan den Rijn
    Commissielid voor inbreng perspectief van de mondhygiënist.
  • E.W. Engelbrecht, tandprotheticus, Tandprothetische Praktijk Engelbrecht, Utrecht
    Commissielid voor inbreng perspectief van de tandprotheticus.
  • drs. Goedendorp, tandarts-algemeen practicus, Tandartspraktijk Goedendorp, Maarssen
    Commissielid voor inbreng perspectief van de tandarts-algemeen practicus.
  • dr. W.W.I. Kalk, MKA-chirurg, Ziekenhuis Tjongerschans Heerenveen
    Commissielid voor inbreng perspectief van de MKA-chirurg.
  • mw. dr. A. Louropoulou, tandarts-parodontoloog, Verwijspraktijk voor tandheelkunde Amsterdam, onderzoeker Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)
    Commissielid voor inbreng perspectief van de tandarts-parodontoloog en kennis uit de werkgroep, die de eerdere versie van de KPR-PII opstelde.
  • drs. W.P. van der Schoor, tandarts-implantoloog, Tandartsenpraktijk Garderen
    Commissielid voor inbreng perspectief van de tandarts-implantoloog.
  • mw. dr. Y.C.M. de Waal, tandarts-algemeen practicus, Mondzorgcentrum Winschoten, onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG)
    Commissielid voor inbreng perspectief van de tandarts-algemeen practicus en kennis uit de werkgroep, die de eerdere versie van de KPR-PII opstelde.
  • prof. dr. J.J.M. Bruers, onderzoekscoördinator Koninklijke Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (KNMT) en bijzonder hoogleraar Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)
    Voorzitter van de commissie.
  • mw. dr. B.A.F.M. van Dam, onderzoeker Koninklijke Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (KNMT).
    Secretaris van de commissie.
  • mw. dr. A. Venemans-Jellema, onderzoeker en methodoloog, De Onderzoekerij.
    Deskundige op gebied van methodologie voor ondersteuning bij zoeken en interpreteren van de onderzoeksliteratuur.

Belangenverklaringen ROC

+

De leden van de werkgroep hebben schriftelijk verklaard of ze in de laatste vijf jaar een (financieelondersteunde) betrekking onderhielden met commerciële bedrijven, organisaties of instellingen die in verband staan met het onderwerp van de richtlijn. De belangenverklaringen zijn op te vragen bij het bureau van KIMO.

Werkwijze

+

De herziening van de richtlijn ‘Diagnostiek, Behandeling en Preventie van Peri-implantaire infecties’ is uitgevoerd volgens de methode van ‘Evidence Based Richtlijnontwikkeling’ (EBRO) en is gebaseerd op het AGREE II-instrument. De tweede versie van het instrument ‘Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation’ is een internationaal breed geaccepteerd handvat voor ontwikkeling van richtlijnen (Brouwers et al, 2010). Voorts is gebruik gemaakt van adviezen voor richtlijnontwikkeling, die zijn uitgebracht door de Regieraad Kwaliteit van Zorg (2012).
Voor aanvang hebben de leden van de ROC een eendaagse EBRO-training gevolgd, verzorgd door het Kennisinstituut van de Medisch Specialisten (KIMS).
Tijdens de voorbereidende fase hebben de leden van werkgroep die eerste versie van de richtlijn heeft opgesteld op basis van eigen kennis en ervaring knelpunten geïnventariseerd en op basis daarvan uitgangsvragen opgesteld. Het is een omissie dat hierbij toen niet de inbreng van andere betrokkenen, in het bijzonder patiënten, is meegenomen. Desalniettemin was wel als knelpunt gesignaleerd dat peri-implantaire infecties door het toenemende aantal implantaten steeds vaker voorkomen, terwijl vroege herkenning van peri-implantaire infecties niet vanzelfsprekend is. Bovendien bestaat er geen duidelijkheid over de preventie en de behandeling. Weliswaar zijn verschillende therapieën beschikbaar, maar het is nog onvoldoende bekend welke daarvan op welk moment het best kunnen worden ingezet en wat er nog aan kennis ontbreekt. Bij de herziening van de richtlijn is besloten uit te gaan van deze knelpunten en de uitgangsvragen die in de eerste versie naar aanleiding daarvan waren opgesteld.

In de voorbereidingsfase van de werkzaamheden van de ROC zijn de uitgangsvragen van de werkgroep, die de eerste versie van de richtlijn opstelde, door de commissie geordend en samengevat. Vervolgens zijn PICO-vragen opgesteld en zijn daarbij verschillende uitkomstmaten door de commissieleden gescoord op relevantie voor het nemen van een klinische beslissing wat betreft per-implantaire infecties, onderscheiden naar preventie en behandeling van peri-implantaire mucositis en peri-implantitis.

• Preventie. Gericht op voorkomen van (heroptreden van) peri-implantaire mucositis en peri-implantitis door instructie mondhygiëne (verbeteren mondhygiëne door patiënt zelf middels mechanische reiniging en/of antiseptische middelen), eventueel verwijderen iatrogene factoren en periodieke nazorg.
– PICO: P=patiënten met een implantaat / I=periodieke controles / C=geen periodieke controles / O= aantal gevallen van peri-implantaire mucositis en/of peri-implantitis.
– Uitkomstmaten: % ‘Bleeding On Probing’ (BOP), ‘(Probing) Pocket Depth’ (PPD/PD).
• Diagnostiek. Welke parameters zijn van belang voor het kunnen vaststellen van peri-implantaire mucositis en peri-implantitis.
– Geen PICO en geen uitkomstmaten omdat bij dit onderwerp de consensusvorming van belang werd geacht.
• Behandeling van peri-implantaire mucositis (en voorkoming van peri-implantitis) middels professionele reiniging, eventueel in combinatie met antiseptische middelen en antibiotica (systemisch/lokaal).
– PICO: P=patiënten met peri-implantaire mucositis / I=behandeling 1 / C=behandeling 2 / O=uitkomstmaten.
– Behandelingen: verbeteren mondhygiëne door patiënt zelf (mechanische reiniging en/of antiseptische middelen), professionele reiniging (eventueel in combinatie met antiseptische middelen), antibiotica (systemisch/lokaal), chirurgische behandeling (resectief, regeneratief, explantatie), verwijderen van de iatrogene factoren.
– Uitkomstmaten: gemiddelde reductie ‘(Probing) Pocket Depth’ (PPD/PD), reductie van % ‘Bleeding On Probing’ (BOP), heroptreden peri-implantitis.
• Behandeling van peri-implantitis door resectieve en regeneratieve behandeling in combinatie met professionele reiniging, eventueel met toepassen van antiseptische middelen en antibiotica (systemisch/lokaal) of explantatie.
– PICO: P=patiënten met peri-implantaire mucositis / I=behandeling 1 / C=behandeling 2 / O=uitkomstmaten.
– Behandelingen: verbeteren mondhygiëne door patiënt zelf (mechanische reiniging en/of antiseptische middelen), professionele reiniging (eventueel in combinatie met antiseptische middelen), antibiotica (systemisch/lokaal), chirurgische behandeling (resectief, regeneratief, explantatie), verwijderen van de iatrogene factoren.
– Uitkomstmaten: gemiddelde reductie ‘(Probing) Pocket Depth’ (PPD/PD), reductie van % ‘Bleeding On Probing’ (BOP), heroptreden peri-implantitis, behoud/herstel botniveau, falen implantaat.

Wijze waarop literatuur is gezocht en beoordeeld

-

Er zijn twee literatuursearch uitgevoerd over de periode tot 1 maart 2017, die is beperkt tot systematic reviews (SRs). Zie bijlage 1.
De uitgangsvragen daarbij waren:

  • Wat is de aanbevolen behandeling ter voorkoming van peri-implantaire infecties?
  • Wat is de aanbevolen aanpak in de diagnostiek van peri-implantaire infecties?
  • Wat is de aanbevolen behandeling voor peri-implantaire mucositis?
  • Wat is de aanbevolen behandeling voor peri-implantitis?

In de databases van PubMed, DARE en Cochrane is met specifieke zoektermen voor de opgestelde uitgangsvragen gezocht naar SRs die betrekking hebben op studies naar het effect van preventieve en curatieve behandelingen op peri-implantaire mucositis en op peri-implantitis. Voor de uitgangsvraag naar de ‘diagnostiek’ is niet specifiek gezocht naar SRs, omdat hierbij de ‘sterkte van het bewijs’ niet relevant is.
De literatuursearch voor de drie uitgangsvragen leverde 310 SRs op. Van deze SRs zijn er op basis van titel en abstract 61 geselecteerd. Deze zijn door drie beoordelaars onafhankelijk beoordeeld op basis van enkele criteria van de AMSTAR 1 guideline (Shea et al, 2007). Concreet is nagegaan of de zoekstrategie van de literatuur aan minimale eisen voldoet, of voldoende informatie is verstrekt over basiskarakteristieken van de betrokken studies en of de wetenschappelijke kwaliteit van de uitkomsten van de betrokken studies is beoordeeld. De onderlinge overeenkomst tussen de beoordelaars was groot. Bij twijfel zijn SRs geïncludeerd. Uiteindelijk zijn op deze wijze 23 SRs geselecteerd, die relevant zijn bevonden én positief scoorden op de genoemde drie criteria. Aangenomen werd dat met deze SRs een volledig overzicht was verkregen van alle relevante afzonderlijke studies op het terrein van preventieve, niet-chirurgische en chirurgische behandeling van peri-implantaire infecties. In bijlage 2 bij deze richtlijn is de tabel opgenomen met de kwaliteitsbepaling van de SRs, gebaseerd op de AMSTAR criteria.

Van de geselecteerde literatuur is de aard en de sterkte van het bewijs beoordeeld. Dit betrof 7 studies over de preventie van peri implantaire infecties alsook 2 systematic reviews, 13 studies over de niet-chirurgische behandeling van peri-implantaire mucositis, 15 studies over de niet-chirurgische behandeling van peri-implantitis en 15 studies over de chirurgische behandeling van peri-implantitis. Daarbij zij vermeld dat in sommige studies meer dan één uitgangsvraag wordt beantwoord.
Binnen de commissie zijn taken verdeeld. Voor elk onderdeel hebben twee of drie leden de in de relevant bevonden SRs opgenomen studies doorgenomen, beoordeeld en de voor een eventuele GRADE-beoordeling benodigde informatie verzameld.
Bij de beoordeling van de literatuur was de bestaande richtlijn het uitgangspunt en is nagegaan wat de studies daaraan konden toevoegen of veranderen.
De kracht van het wetenschappelijke bewijs bij de afzonderlijke studies is bepaald volgens de GRADE-methode. GRADE staat voor ‘Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation’ (http://www.gradeworkinggroup.org). Deze methode volgend, is per subonderdeel (preventie peri-implantaire mucositis, niet-chirurgische behandeling peri-implantaire mucositis, niet-chirurgische behandeling peri-implantitis en chirurgische behandeling peri-implantitis) de kracht van het wetenschappelijke bewijs bepaald en weergegeven in GRADE-tabellen.
GRADE onderscheidt vier gradaties voor de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs: hoog, matig, laag en zeer laag. Deze gradaties verwijzen naar de mate van zekerheid van de conclusies die uit studies kunnen worden opgemaakt (Schünemann, 2013).

 GRADE Definitie
Hoog
  • er is hoge zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt zoals vermeld in de literatuurconclusie
  • het is zeer onwaarschijnlijk dat de literatuurconclusie verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd
Matig
  • er is matige zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt zoals vermeld in de literatuurconclusie
  • het is mogelijk dat de literatuurconclusie verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd
Laag
  • er is lage zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt zoals vermeld in de literatuurconclusie
  • er is een reële kans dat de literatuurconclusie verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd
Zeer laag
  • er is zeer lage zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt zoals vermeld in de literatuurconclusie
  • er is een zeer grote kans dat de literatuurconclusie verandert wanneer er resultaten van nieuw of meer onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd

De belangrijkste studiekarakteristieken van deze studies zijn per uitgangsvraag opgenomen in een beschrijvende tabel gevolgd door een ‘risk of bias’ tabel, waarin de beoordeling van de kwaliteit van de desbetreffende studies is opgenomen. De beoordeling van het wetenschappelijk bewijs is weergegeven in twee GRADE-tabellen. Al deze tabellen zijn per uitgangsvraag te vinden onder de kop ‘Beschrijvende tabel en ’GRADE’ tabellen‘. Voor ‘preventie’ in bijlage 3, voor ‘behandeling van peri-implantaire mucositis’ in bijlage 4, voor ‘niet-chirurgische behandeling van peri-implantitis’ in bijlage 5 en voor ‘chirurgische behandeling van peri-implantitis’ in bijlage 6. Bij de beoordeling van de literatuur over preventie van peri-implantaire infecties wat betreft ‘Peri-Implant Maintenance Therapy (PIMT)’ is uitgegaan van de resultaten van twee SRs, bestaande uit respectievelijk 15 en 13 studies. Volgens de AMSTAR 2 (A MeaSurement Tool to Assess systematic Reviews) voldeden deze SRs, waarin weliswaar voornamelijk cohortstudies werd opgenomen, aan de de gestelde kwaliteitseisen (Shea et al, 2017). Zie bijlage 3.

Formuleren van de conclusies en aanbevelingen

+

De commissie is op basis van de beschikbare uitkomsten van de beoordeelde studies/SRs tot een conclusie gekomen. De bewijskracht wordt bepaald door de laagste bewijskracht gevonden bij een van de kritieke uitkomstmaten.
In de klinische besluitvorming zijn naast (de kwaliteit van) het wetenschappelijke bewijs ook andere aspecten van belang (waar geen of onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor is). Dat betreft de waarden en voorkeuren van de patiënt, de kosten (ten aanzien ook van de effectiviteit), de beschikbaarheid van voorzieningen, de balans tussen gewenste en ongewenste effecten van interventies en organisatorische aspecten. Deze zaken staan vermeld bij in de samenvattende tabellen, die staan opgenomen in de paragrafen ‘Onderbouwing’ onder de noemer ‘Sterkte aanbeveling’. In de paragrafen ‘Overwegingen’ wordt ook ingegaan op eventuele gunstige en ongunstige effecten van een interventie, die een rol kunnen spelen bij de besluitvorming. Daarin worden ook mogelijke interventies genoemd waarvoor geen of alleen een zeer zwak bewijs voorhanden is.

In de aanbevelingen worden de uitgangsvragen beantwoord, gebaseerd op het beschikbare wetenschappelijke bewijs, de belangrijkste overwegingen en een weging van de (on)gunstige effecten van de relevante interventies. De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door de werkgroep wordt toegekend aan voornoemde andere aspecten, bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. De GRADE-methodiek sluit, zoals gezegd, een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse en een sterke aanbeveling niet a priori uit. Omgekeerd zijn bij een hoge bewijskracht ook zwakke aanbevelingen mogelijk. De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen.

In de ROC is steeds op de volgende wijze consensus bereikt over de aanbevelingen. Het beschikbaar wetenschappelijke bewijs en de klinische duiding werden in bijeenkomsten van de commissie besproken totdat onderlinge overeenstemming was bereikt. Op basis daarvan werden de desbetreffende teksten voor de richtlijn geconcipieerd en ter beoordeling aan de ROC-leden toegestuurd. Alle commentaren daarop werden verzameld en verwerkt in een aangepaste versie van de tekst, die opnieuw ter beoordeling aan de ROC-leden werd voorgelegd. In de meeste gevallen was na twee ronden consensus bereikt, soms waren hiervoor drie ronden nodig.

In bijlage 7 is een stroomdiagram opgenomen van overwegingen rond de beoordeling en behandeling van peri-implantaire weefsels. Dit stroomdiagram dient als globale leidraad bij de klinische besluitvorming ten aanzien van de volgende situaties: peri-implantaire gezondheid en geen plaque of tandsteen (groene kolom), peri-implantaire gezondheid maar wel plaque en/of tandsteen (gele kolom), peri-implantaire mucosititis (oranje kolom) en peri-implantitis (rode kolom).

Monitoring en implementatie

+

Bij deze richtlijn zijn drie indicatoren ontwikkeld, die naar believen kunnen worden benut door mondzorgprofessionals om binnen de praktijk gegevens te verzamelen over de verlening van (na)zorg aan patiënten bij wie één of meer implantaten zijn geplaatst. Zodoende kunnen de resultaten van aanpak/behandeling worden vastgesteld en kan het gebruik van de richtlijn worden geëvalueerd. De indicatoren zijn dus in het bijzonder bedoeld voor eigen gebruik in de praktijk. Op dit moment zijn er echter in de veel gebruikte computerprogramma’s nog geen mogelijkheden om op een gebruikersvriendelijke manier met deze indicatoren te werken. Als hiervoor bij voldoende mondzorgverleners behoefte bestaat, zullen de software-leveranciers dit naar verwachting wel gaan faciliteren. Een beschrijving van deze indicatoren is te vinden in de bijlage 8 bij deze richtlijn.
Met het oog op implementatie van de richtlijn hebben de leden van de ROC deelgenomen aan een workshop, geïnitieerd en georganiseerd door de vereniging KIMO, op basis van het Implementatieplan klinische praktijkrichtlijnen KIMO van juni 2017. Daarin zijn ideeën besproken, die zullen worden uitgewerkt in een separaat implementatieplan.

Commentaar- en autorisatiefase

+

De conceptrichtlijn is ter commentaar voorgelegd aan de betrokken wetenschappelijke en beroepsverenigingen. De commentaren zijn verzameld en besproken binnen de commissie en verwerkt in de definitieve conceptrichtlijn (zie bijlage 9 en bijlage 10). Deze is vastgesteld door de commissie en ter autorisatie dan wel accordering voorgelegd aan de (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt)organisaties.

De richtlijntekst is vastgesteld door de richtlijncommissie en door het bestuur ter autorisatie voorgelegd aan de richtlijnautorisatieraad (RAR), die op 20 maart 2018 haar positieve adviesrapport heeft uitgebracht. Vervolgens is de KPR ter vaststelling voorgelegd aan de Algemene ledenvergadering van KIMO en vastgesteld.

Inbreng patiëntperspectief

+

De herziene richtlijn is voor commentaar voorgelegd aan Patiëntenfederatie Nederland. De daaruit voortgekomen patiëntversie die van de richtlijn is gemaakt, is rechts bovenaan deze database te vinden.

Geldigheid

+

Het Kennisinstituut Mondzorg (KIMO) is als houder van deze richtlijn de eerstverantwoordelijke voor de actualiteit ervan. De aan deze richtlijn deelnemende wetenschappelijke verenigingen of gebruikers ervan delen de verantwoordelijkheid en informeren de eerstverantwoordelijke over relevante ontwikkelingen binnen hun vakgebied. Uiterlijk 31 december 2022 bepaalt het bestuur van KIMO of deze richtlijn nog actueel is. Wanneer nieuwe ontwikkelingen daartoe aanleiding geven, gebeurt dit eerder. Als de richtlijn moet worden herzien, dan wordt daarvoor een herzieningstraject gestart, met de installatie van een nieuwe ROC.

Referenties

+
  • Aghazadeh A, Persson GR, Renvert S. (2012) A single-centre randomized controlled clinical trial on the adjunct treatment of intra-bony defects with autogenous bone or a xenograft: results after 12 months. J Clin Periodontol. 39: 666-673.
  • Albrektsson T, Jansson T, Lekholm U. (1986) Osseointegrated dental implants. Dent Clin North Am. 30: 151-174.
  • American Academy of Periodontology (2013). Peri-implant mucositis and peri-implantatis: a current under-standing of their diagnoses and clinical implications. J Periodontol. 84: 436-443.
  • Anner R, Grossmann Y, Anner Y, Levin L. (2010) Smoking, diabetes mellitus, periodontitis, and supportive periodontal treatment as factors associated with dental implant survival: a long-term retrospective evaluation of patients followed for up to 10 years. Implant Dent. 19: 57-64.
  • Aparicio C. (1997) The use of the periotest value as the initial success criteria of an implant: 8-year report. Int J Periodontics Restorative Dent. 17: 151-161.
  • Arisan V, Karabuda ZC, Anci SV, Topçuoğlu N, Külekçi G. (2015) A randomized clinical trial of an adjunct diode laser application for the nonsurgical treatment of peri-implantitis. Photomed Laser Surg. 33 (11): 547-554.
  • Atieh MA, Alsabeeha NH, Faggion CM Jr, Duncan WJ. (2012) The frequency of peri-implant diseases: a systematic review and meta-analysis. J Clin Periodontol. 84: 1586-1598.
  • Bassetti M, Schär D, Wicki B, Eick S, Ramseier CA, Arweiler NB, Sculean A, Salvi GE. (2014) Anti-infective therapy of peri-implantitis with adjunctive local drug delivery or photodynamic therapy: 12-month outcomes of a randomized controlled clinical trial. Clin Oral Impl Res. 25: 279-287.
  • Berglundh T, Gislason O, Lekholm U, Sennerby L, Lindhe J. (2004) Histopathological observations of human peri-implantitis lesions. J Clin Periodontol. 31: 341-347.
  • Berghlund T, Lindhe J, Ericsson I, Marinello CP, Liljenberg B, Thompson P. (1991) The soft tissue barrier at implants and teeth. Clin Oral Implants Res. 2: 81-90.
  • Berglundh T, Persson L, Klinge B. (2002) A systematic review of the incidence of biological and technical complications in implant dentistry reported in prospective longitudinal studies of at least 5 years. J Clin Periodontol. 29: 197-212; discussion 232-233.
  • Berglundh T, Zitzmann NU, Donati M. (2011) Are peri-implantitis lesions different from periodontitis lesions? J Clin Periodontol. 38: 188-202.
  • Bizzarro S, Loos BG, Laine ML, Crielaard W, Zaura E. (2013) Subgingival microbiome in smokers and non-smokers in periodontitis: an exploratory study using traditional targeted techniques and a next-generation sequencing. J Clin Periodontol. 40: 483-492.
  • Bombeccari GP, Guzzi G, Gualini F, Gualini S, Santoro F, Spadari F. (2013) Photodynamic therapy to treat peri-implantitis. Impl Dent. 22: 631-638.
  • Brito C, Tenenbaum HC, Wong BK, Schmitt C, Nogueira-Filho G. (2014) Is keratinized mucosa indispensable to maintain peri-implant health? A systematic review of the literature. J Biomed Mater Res B Appl Biomater. 102: 643-650.
  • Brouwers MC, Kho ME, Browman GP, Burgers JS, Cluzeau F, Feder G, et al. (2010) AGREE II: Advancing guideline development, reporting and evaluation in health care. CMAJ. E839-E842.
  • Büchter A, Meyer U, Kruse-Lösler B, Joos U, Kleinheinz J. (2004) Sustained release of doxycycline for the treatment of peri-implantitis: randomised controlled trial. Br J Oral Maxillofac Surg. 42: 439-44.
  • Chan HL, Lin GH, Suarez F, MacEachern M, Wang HL. (2014) Surgical management of peri-Implantitis: A systematic review and meta-analysis of treatment outcomes. J Periodontol. 85: 1027-1041.
  • Chongcharoen N, Lulic M, Lang NP. (2012) Effectiveness of different interdental brushes on cleaning the interproximal surfaces of teeth and implants: a randomized controlled, double-blind cross-over study. Clin Oral Implants Res. 23: 635-640.
  • Chrcanovic BR, Albrektsson T, Wennerberg A. (2015) Bruxism and Dental Implants: A Meta-Analysis. Implant Dent. 24 (5): 505-516.
  • Christensen MM, Joss A, Lang NP. (1997) Reproducibility of automated periodontal probing around teeth and osseointegrated oral implants. Clin Oral Implants Res. 8: 455-464.
  • Ciancio SG, Lauciello F, Shibly O, Vitello M, Mather M. (1995) The effect of an antiseptic mouthrinse on implant maintenance: plaque and peri-implant gingival tissues. J Periodontol. 66: 962-965.
  • Claffey N, Clarke E, Polyzois I, Renvert S. (2008) Surgical treatment of peri-implantitis. J Clin Periodontol. 35: 316-332.
  • Coli P, Christiaens V, Senerby L, De Bruyn H. (2017) Reliability of periodontal diagnostic tools for monitoring peri-implant health and disease. Periodontol 2000. 73: 203-217.
  • Costa FO, Takenaka-Martinez S, Cota LO, Ferreira SD, Silva GL, Costa JE. (2012) Peri-implant disease in subjects with and without preventive maintenance: a 5-year follow-up. J Clin Periodontol. 39: 173-181.
  • Daugela P, Cicciù M, Saulacic N. (2016) Surgical regenerative treatments for peri-implantitis: meta-analysis of recent findings in a systematic literature review. J Oral Maxillofac Res. 7 (3): e15.
  • D’Ercole S, Tetè S, Catamo G, Sammartino G, Femminella B, Tripodi D, Spoto G, Paolantonio M. (2009) Microbiological and biochemical effectiveness of an antiseptic gel on the bacterial contamination of the inner space of dental implants: a 3-months human longitudinal study. In J Immunopath Pharmacol. 22 (4): 1019-1026.
  • Derks J, Håkansson J, Wennström JL, Tomasi C, Larsson M, Berglundh T. (2015) Effective-ness of implant therapy analyzed in a Swedish population: early and late implant loss. J Dent Res. 94 (3 Suppl): 44S-51S.
  • Derks J, Schaller D, Håkansson J, Wennström JL, Tomasi C, Berglundh T. (2016) Peri-implantitis, onset and pattern of progression J Clin Periodontol. 43 (4): 383-388.
  • Derks J, Tomasi C. (2015). Peri-implant health and disease. A systematic review of current epidemiology. J Clin Periodontol. 42 (S16): S158-S171.
  • De Siena F, Francetti L, Corbella S, Taschieri S, Del Fabbro M. (2013) Topical application of 1% chlorhexidine gel versus 0.2% mouthwash in the treatment of peri-implant mucositis. An observational study. Int J Dent Hyg. 11, issue 1: 41-47.
  • De Waal YCM, Raghoebar GM, Huddleston Slater JJR, Meijer HJA, Winkel EG, Van Winkelhoff AJ. (2013a) Implant decontamination during surgical peri-implantitis treatment: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. J Clin Periodontol. 40: 186-195.
  • De Waal YCM, Raghoebar GM, Meijer HJA, Winkel EG, Van Winkelhoff AJ. (2015) Implant decontamination with 2% chlorhexidine during surgical peri-implantitis treatment: a randomized, double-blind, controlled trial. Clin Oral Impl Res. 26: 1015-1023.
  • De Waal YC, Van Winkelhoff AJ, Meijer HJ, Raghoebar GM, Winkel EG. (2013b) Differences in peri-implant conditions between fully and partially edentulous subjects: a systematic review. J Clin Periodontol. 40: 266-286.
  • De Waal YC, Winkel EG, Meijer HJ, Raghoebar GM, Van Winkelhoff AJ. (2014) Differences in peri-implant microflora between fully and partially edentulous subjects: a systematic review. J Clin Periodontol. 85: 68-82.
  • Dursun E, Fikret T. (2016) Peri-Implant Crevicular Fluid Analysis, Enzymes and Biomarkers: a Systemetic Review. J Oral Maxillofac Res. 7 (3): e9.
  • Esposito M, Bressan E, Grusovin MG, D’Avenia F, Neumann K, Sbricoli L, Luongo G. (2017) Do repeated changes of abutments have any influence on the stability of peri-implant tissues? One-year post-loading results from a multicentre randomised controlled trial. Eur J Oral Implantol. 10 (1): 57-72.
  • Esposito M, Grusovin MG, Worthington HV. (2012) Interventions for replacing missing teeth: treatment of peri-implantitis (Review). Cochr Datab Syst Rev. Issue 1, art. no.: CD004970.
  • Esposito M, Hirsch JM, Lekholm U, Thompson Pl. (1998) Biological factors contributing to failures of osseointegrated oral implants. (l) Succes criteria and epidemiology. EurJ Oral Sci. 106: 527-551.
  • Etter TH, Håkanson I, Lang NP, Trejo PM, Caffesse RG. (2002) Healing after standardized clinical probing of the peri-implant soft tissue seal: a histomorphometric study in dogs. Clin Oral Implants Res. 13: 571-580.
  • Faggion CM, Chambrone L, Listl S, Tu YK. (2013) Network meta-analysis for evaluating interventions in implant dentistry: the case of peri-implantitis treatment. Clin Impl Dent Relat Res. 15 (4): 576-588.
  • Faggion CM, Listl S, Frühauf N, Chang HJ, Tu YK. (2014) A systematic review and Bayesian network meta-analysis of randomized clinical trials on non-surgical treatments for peri-implantitis. J Clin Periodontol. 41: 1015-1025.
  • Felo A, Shibly O, Ciancio SG, Lauciello FR, Ho A. (1997) Effects of subgingival chlorhexidine irrigation on peri-implant maintenance. Am J Dent. 10 (2): 107-110.
  • Feloutzis A, Lang NP, Tonetti MS, Bürgin W, Brägger U, Buser D, Duff GW, Kornman KS. (2003) IL-1 gene polymorphism and smoking as risk factors for peri-implant bone loss in a well-maintained population. Clin Oral Implants Res. 14: 10-17.
  • Ferreira SD, Silva GL, Cortelli JR, Costa JE, Costa FO. (2006) Prevalence and risk variables for peri-implant disease in Brazilian subjects. J Clin Periodontol. 33: 929-935.
  • Flemmig TF, Hetzel M, Topoll H, Gerss J, Haeberlein I, Petersilka G. (2007) Subgingival debridement efficacy of glycine powder air-polishing. J Periodontol. 78: 1002-1010.
  • Fransson C, Lekholm U, Jemt T, Berglundh T. (2005) Prevalence of subjects with progressive bone loss at implants. Clin Oral Implants Res. 16 (4): 440-446.
  • Fransson C, Wennström J, Berglundh T. (2008) Clinical characteristics at implants with a history of progressive bone loss. Clin Oral Implants Res. 19: 142-147.
  • Fu JH, Hsu YT, Wang HL. (2012) Identifying occlusal overload and how to deal with it to avoid marginal bone loss around implants. Eur J Oral Implantol. 5: 91-103.
  • Galindo-Moreno P, Avila-Ortiz G, Fernández-Barbero JE, Cabrera-León A, Sánchez-Fernández E. (2005) Influence of alcohol and tobacco habits on peri-implant marginal bone loss: a prospective study. Clin Oral Implants Res. 16 (5): 579-586.
  • Galindo-Moreno P, Fernández-Jiménez A, Avila-Ortiz G, Silvestre FJ, Hernández-Cortés P. (2014) Marginal bone loss around implants placed in maxillary native bone or grafted sinuses: a retrospective cohort study. Clin Oral Implants Res. 25 (3): 378-384.
  • Ghanem A, Pasumarthy S, Ranna V, Kellesarian SV, Abduljabbar T, Vohra F, Malmstrom H. (2016) Is mechanical curettage with adjunct photodynamic therapy more effective in the treatment of peri-implantitis than mechanical curettage alone? Photodiag Photodyn Ther. 15: 191-196.
  • Gosau M, Hahnel S, Schwarz F, Gerlach T, Reichert TE, Bürgers R. (2010) Effect of six different peri-implantitis disinfection methods on in vivo human oral biofilm. Clin Oral Implants Res. 21: 866-872.
  • Graziani F, Figuero E, Herrera D. (2012) Systematic review of quality of reporting, outcome measurements and methods to study efficacy of preventive and therapeutic approaches to peri-implant diseases. J Clin Periodontol. 39 (Suppl. 12): 224-244.
  • Gröndahl K, Lekholm U. (1997) The predictive value of radiographic diagnosis of implant stability. Int J Oral and Maxillofac Implants. 12: 59-64.
  • Gruica B, Wang HY, Lang NP, Buser D. (2004) Impact of IL-1 genotype and smoking status on the prognosis of osseointegrated implants. Clin Oral Implants Res. 15: 393-400.
  • Grusovin MG, Coulthard P, Worthington HV, George P, Esposito M. (2010) Interventions for replacing missing teeth: maintaining and recovering soft tissue health around dental implants. Cochrane Database Syst Rev. 4: CD003069.
  • Hallström H, Persson GR, Lindgren S, Olofsson M, Renvert S. (2012) Systemic antibiotics and debridement of peri-implant mucositis. A randomized clinical trial. J Clin Periodontol. 39: 574–581.
  • Heitz-Mayfield LJ. (2008) Peri-implant diseases: diagnosis and risk-indicators. J Clin Periodontol. 35: 292-304.
  • Heitz-Mayfield LJ, Mombelli A. (2014) The therapy of peri-implantitis: A systematic review. Int J Oral Maxillofac Implants. 29 (suppl): 325-345.
  • Heitz-Mayfield LJ, Needleman I, Salvi GE, Pjetursson BE. (2013) Consensus statements and clinical recommendations for prevention and management of biological and technical implant complications. Int J Oral Maxillofac Implants. 29: 346-350.
  • Heitz-Mayfield LJ, Salvi GE, Mombelli A, Faddy M, Lang NP. (2011) Anti-infective surgical therapy of peri-implantitis. A 12-month prospective clinical study. Clin Oral Impl Res. 00: 1-6.
  • Jansson H, Hamberg K, de Bruyn H, Bratthall G. (2005) Clinical consequences of IL-1 genotype on early implant failures in patients under periodontal maintenance. Clin Implant Dent Relat Res. 7: 51-59.
  • Javed F, Al-Hezaimi K, Almas K, Romanos GE. (2013) Is titanium sensitivity associated with allergic reactions in patients with dental implants? A systematic review. Clin Implant Dent Relat Res. 15 (1): 47-52.
  • Jepsen K, Jepsen S, Laine ML, Anssari Moin D, Pilloni A, Zeza B, Sanz M, Ortiz-Vigon A, Roos Jansåker AM, Renvert S. (2016) Reconstruction of peri-implant osseous defects: a multicenter randomized trial. J Dent Res. 95 (1): 58-66.
  • Jepsen S, Rühling A, Jepsen K, Ohlenbusch B, Albers HK. (1996) Progressive peri-implantitis. Incidence and prediction of peri-implant attachment loss. Clin Oral Implants Res. 7: 133-142.
  • Ji YJ, Tang ZH, Wang R, Cao J, Cao CF, Jin LJ. (2014) Effect of glycine powder air-polishing as an adjunct in the treatment of peri-implant mucositis: a pilot clinical trial. Clin Oral Impl Res. 25: 683-689.
  • John G, Sahm N, Becker J, Schwarz F. (2015) Nonsurgical treatment of peri-implantitis using an air-abrasivedevice or mechanical debridement and local application of chlorhexidine. Twelve-month follow-up of a prospective, randomized, controlled clinical study. Clin Oral Invest. 19: 1807-1814.
  • Karring ES, Stavropoulos A, Ellegaard B, Karring T. (2005) Treatment of peri-implantitis by the Vector® system. A Pilot study. Clin Oral Impl Res. 16: 288-293.
  • Kato T, Kusakari H, Hoshino E. (1998) Bactericidal efficacy of carbon dioxide laser against bacteria-contaminated titanium implant and subsequent cellular adhesion to irradiated area. Lasers Surg Med. 23 (5): 299-309.Koldsland OC, Scheie AA, Aass AM. (2010) Prevalence of peri-implantitis related to severity of the disease with different degrees of bone loss. J Periodontol. 81: 231-238.
  • Kotsakis G, Konstantinidis I, Karousis IK, Ma X, Chu H. (2014) A systematic review and meta-analysis of the effect of various laser wavelengths in the treatment of peri-implantitis. J Periodontol. 85: 1203-1213.
  • Kotsovilis S, Karoussis IK, Trianti M, Fourmousis I. (2008) Therapy of peri-implantitis: a systematic review. J Clin Periodontol. 35: 621-629.
  • Kreisler M, Haitham AH, d’Hoedt B. (2002) Temperature Changes at the Implant-Bone Interface During Simulated Surface Decontamination with an Er:YAG Laser. In J Prost. 15 (6): 582-587.
  • Kreisler M, Kohnen W, Christoffers AB, Götz H, Jansen B, Duschner H, d’Hoedt B. (2005) In vitro evaluation of the biocompatibility of contaminated implant surfaces treated with an Er: YAG laser and an air pow-der system. Clin Oral Implants Res. 16 (1): 36-43.
  • Kumar PS, Mason MR, Brooker MB, O-Brien K. (2012) Pyrosequencing reveals unique microbial signatures associated with healthy and failing dental implants. J Clin Periodontol. 39 (Issue 5): 425-433.
  • Lang NP, Berglundh T; Working Group 4 of Seventh European Workshop on Periodontology. (2011) Peri-implant diseases. Where are we know? Consensus report of the Seventh European Workshop on Periodontology. J Clin Periodontol. 38: 178-181.
  • Lang NP, Wetzel AC, Stich H, Caffesse RG. (1994) Histologic probe penetration in healthy and inflamed periimplant tissues. Clin Oral Implants Res. 5: 191-201.
  • Lang NP, Wilson TG, Corbet EF. (2000) Biological complications with dental implants: their prevention, diagnosis and treatment. Clin Oral Implants Res. 11: 146-155.
  • Lindhe J, Meyle J, Group D of European Workshop on Periodontology. (2008) Peri-implant diseases. Consensus report of the Sixth European Workshop on Periodontology. J Clin Periodontol. 35: 282-285.
  • Lindquist LW, Carlsson GE, Jemt T. (1997) Association between marginal bone loss around osseointegrated mandibular implants and smoking habits: a 10-year follow-up study. J Dent Res. 76: 1667-1674.
  • Lindquist LW, Rocker B, Carlsson GE. (1988) Bone resorption around fixtures in edentulous patients treated with mandibular fixed tissue-integrated prosthesis. J Prosthet Dent. 59: 59-63.
  • Louropoulou A, Slot DE, Van der Weijden F. (2012) Titanium surface alterations following the use of different mechanical instruments: a systematic review. Clin Oral Implants Res. 23: 643-658.
  • Louropoulou A, Slot DE, Van der Weijden F. (2014) The effects of mechanical instruments on contaminated titanium dental implant surfaces: a systematic review. Clin Oral Implants Res. 25: 1149-1160.
  • Louropoulou A, Slot DE, Van der Weijden F. (2014) Mechanical self-performed oral hygiene of implant supported restorations: a systematic review. J Evid Base Dent Pract. 14S: 60-69.
  • Louropoulou A, Van der Weijden F. (2013) Mechanisch reinigen van Implantaatoppervlakken. Tandartspraktijk. Nov: 32-34.
  • Luterbacher S, Mayfield L, Brägger U, Lang NP. (2000) Diagnostic characteristics of clinical and microbiological tests for monitoring periodontal and peri-implant mucosal tissue conditions during supportive periodontal therapy (SPT). Clin Oral Implants Res. 11: 521-529.
  • Machtei EE, Frankenthal S, Levi G, Elimelech R, Shoshani E, Rosenfeld O,Tagger-Green N, Shlomi B. (2012) Treatment of peri-implantitis using multiple applications of chlorhexidine chips: a double-blind, randomized multi-centre clinical trial. J Clin Periodontol. 39: 1198-1205.
  • Mailoa J, Lin GH, Chan HL, MacEachern M, Wang HL. (2014) Clinical outcomes of using las for peri-implantitis surface detoxification: A systematic review and meta-analysis. J Periodontol. 85: 1194-1202.
  • Maximo MB, De Mendonca AC, Renata Santos V, Figueiredo LC, Feres M, Duarte PM. (2009) Short-term clinical and microbiological evaluations of peri-implant diseases before and after mechanical anti-infective therapies. Clin Oral Implant. 20 (1): 99-108.
  • McKenna DF, Borzabadi-Farahani A, Lynch E. (2013) The effect of subgingival ozone and/or hydrogen peroxide on the development of peri-implant mucositis: a double-blind randomized controlled trial. Int J Oral Maxillofac Implants. Suppl 28 (6): 1483-1489.
  • Meijer HJ, Raghoebar GM, Goené RJ, Van der Weijden GA. (2011) Complicaties bij patiënten met orale implantaten. Aanbeveling voor periodiek preventief onderzoek. Ned Tijdschr Tandheelkd. 118: 431-437.
  • Meijndert L, Van der Reijden WA, Raghoebar GM, Meijer HJ, Vissink A. (2010) Microbiota around teeth and dental implants in periodontally healthy, partially edentulous patients: is pre-implant microbiological testing relevant? Eur J Oral Sci. 118: 357-363.
  • Meyle J. (2012) Mechanical, chemical and laser treatments of the implant surface in the presence of mar-ginalbone loss around implants. Eur J Oral Implantol. 5: 71-81.
  • Misch CE, Perel ML, Wang HL, Sammartino G, Galindo-Moreno P, Trisi P, Steigmann M, Rebaudi A, Palti A, Pikos MA, Schwartz-Arad D, Choukroun J, Gutierrez-Perez JL, Marenzi G, Valavanis DK. (2008) Implant success, survival, and failure: the international congress of oral implantologists (icoi) pisa consensus conference. Implant Dent. 17: 5-15.
  • Mombelli A. (2002) Microbiology and antimicrobial therapy of peri-implantitis. Periodontol. 28: 177-189.
  • Mombelli A, Décaillet F. (2011) The characteristics of biofilm in peri-implant diseases. J Clin Periodontol. 38: 203-213.
  • Mombelli A, Mühle T, Brägger U, Lang NP, Bürgin WB. (1997) Comparison of periodontal and peri-implant probing by depth-force pattern analysis. Clin Oral Implants Res. 8: 448-454.
  • Monje A, Aranda L, Diaz KT, Alarcón MA, Bagramian RA, Wang HL, Catena A. (2016) Impact of maintenance therapy for the prevention of peri-implant diseases: A systematic review and meta-analysis. J Dent Res. 95 (4): 372-379.
  • Natto ZS, Aladmawy M, Levi PA, Wang HL. (2015) Comparison of the efficacy of different types of lasers for the treatment of peri-implantitis: A systematic review. Int J Oral Maxillofac Implants. 30: 338-345.
  • Ntrouka VI, Slot DE, Louropoulou A, Van der Weijden F. (2011) The effect of chemotherapeutic agents on contaminated titanium surfaces: a systematic review. Clin Oral Implants Res. 22: 681-690.
  • NVOI (2012). Algemene richtlijn tandheelkundige implantaten.
  • Padial-Molina M, Suarez F, Rios HF, Galindo-Moreno P, Wang HL. (2014) Guidelines for the diagnosis and treatment of peri-implant diseases. Int J Periodontics Restorative Dent. 34: 102-111.
  • Paolantonio M, Perinetti G, D’Ercole S, Graziani F, Catamo G, Sammartino G, Piccolomini R. (2008) Internal decontamination of dental implants: An in vivo randomized microbiologic 6-month trial on the effects of a chlorhexidine gel. J Periodontol. 79: 1419-1425.
  • Papadopoulos CA, Vouros I, Menexes G, Konstantinidis A. (2015) The utilization of a diode laser in the surgical treatment of peri-implantitis. A randomized clinical trial. Clin Oral Invest. 19: 1851-1860.
  • Papaspyridakos P, Chen CJ, Singh M, Weber HP, Gallucci GO. (2012) Success criteria in implant dentistry: a systematic review. Journal Dent Res. 91: 242-248.
  • Parham PL, Cobb CM, French AA, Love JW, Drisko CL, Killoy WJ. (1989) Effects of an air-powder abrasive system on plasmasprayed titanium implant surfaces: An in vitro evaluation. J Oral Implant. 15: 78-86.
  • Porras R, Anderson GB, Caffesse R, Narendran S, Trejo PM. (2002) Clinical response to 2 different therapeutic regiments to treat peri-implant mucositis. J Periodontol. 73: 1118-1125.
  • Quirynen M, Abarca M, Van Assche N, Nevins M, Van Steenberghe D. (2007) Impact of supportive periodontal therapy and implant surface roughness on implant outcome in patients with a history of periodontitis. J Clin Periodontol. 34: 805-815.
  • Ramanauskaite A, Daugela P, Almeida RF de, Saulacic N. (2016) Surgical non-regenerative treatments for peri-implantitis: a systematic review. J Oral Maxillofac Res. 7 (3): e14.
  • Ramanauskite A, Daugela P, Juodzbalys G. (2016) Treatment of peri-implantitis: meta-analysis of findings in a systematic literature review and novel protocol proposal. Quint int. 47 (5): 379-393.
  • Ramanauskite A, Juodzbalys G. (2016) Diagnostic principles of peri-implantitis: a systematic review and guidelines for peri-implantitis diagnosis proposal. J Oral Maxillofac Res. 7 (3): e8.
  • Ramberg P, Botticelli D. (2009) The effect of a triclosan dentifrice on mucositis in subjects with dental implants: A six-month clinical study. J Clin Dent. 20: 103-107.
  • Regieraad Kwalteit van Zorg. (2012) Richtlijn voor richtlijnen. www.ha-ring.nl.
  • Renvert S, Lessem J, Dahlén G, Lindahl C, Svensson M. (2006) Topical minocycline microspheres versus topical chlorhexidine gel as an adjunct to mechanical debridement of incipient peri-implant infections: a randomized clinical trial. J Clin Periodontol. 33: 362-369.
  • Renvert S, Lessem J, Dahlén G, Renvert H, Lindahl C. (2008) Mechanical and repeated antimicrobial therapy using a local drug delivery system in the treatment of peri-implantitis: A randomized clinical trial. J Periodontol. 79: 836-84.
  • Renvert S, Lindahl C, Roos Jansåker AM, Persson GR. (2011) Treatment of peri-implantitis using Er:YAG laser or an air-abrasive device: a randomized clinical trial. J Clin Periodontol. 38: 65-73.
  • Renvert S, Polyzois I, Claffey N. (2011) How do implant surface characteristics influence peri-implant disease? J Clin Periodontol. 38: 214-222.
  • Renvert S, Quirynen M. (2015) Risk indicators for peri-implantitis. A narrative review. Clin Oral Implants Res. 26 Suppl 11: 15-44.
  • Renvert S, Roos-Jansåker AM, Claffey N. (2008) Non-surgical treatment of peri-implant mucositis and peri- implantitis. J Clin Periodontol. 35: 305-315.
  • Renvert S, Samuelsson E, Lindahl C, Persson GR. (2009) Mechanical non-surgical treatment of peri-implantitis: a double-blind randomized longitudinal clinical study. I: Clinical results. J Clin Periodontol. 36: 604–609.
  • Retzepi M, Donos N. (2010) The effect of diabetes mellitus on osseous healing. Clin Oral Implants Res. 21: 673-681.
  • Riben Grubström C, Norderyd O, André U, Renvert S. (2015) Treatment of peri-implant mucositis using a glycine powder air-polishing or ultrasonic device: a randomized clinical trial. J Clin Periodontol. 42: 462-469.
  • Roccuzzo M, Bonino F, Aglietta M, Dalmasso P. (2012) Ten-year results of a three arms prospective cohort study on implants in periodontally compromised patients. Part 2: clinical results. Clin Oral Implants Res. 23: 389-395.
  • Romanos G, Ko HH, Froum S, Tarnow D. (2009) The use of CO2 laser in the treatment of peri-implantitis. Photomed Laser Surg. 27: 381-386.
  • Romeo E, Ghisolfi M, Murgolo N, Chiapasco M, Lops D, Vogel G. (2005) Therapy of peri-implantitis with resective surgery. A 3-year clinical trial on rough screw-shaped oral implants. Part I: clinical outcome. Clin Oral Implants Res. 16 (1): 9-18.
  • Romeo E, Lops D, Chiapasco M, Ghisolfi M, Vogel G. (2007) Therapy of peri-implantitis with resective surgery. A 3-year clinical trial on rough screw-shaped oral implants. Part II: radiographic outcome. Clin Oral Impl Res. 18: 179-187.
  • Rompen E. (2013) The impact of the type and configuration of abutments and their (repeated) removal on the attachment level and marginal bone. Eur J Oral Implantol. 5 (4): 379.
  • Roos-Jansåker AM, Lindahl C, Renvert H, Renvert S. (2006) Nine- to fourteen-year follow-up of implant treatment. Part I: implant loss and associations to various factors. J Clin Periodontol. 33: 283-289.
  • Sahm N, Becker J, Santel T, Schwarz F. (2011) Non-surgical treatment of peri-implantitis using an air-abrasive device or mechanical debridement and local application of chlorhexidine: a prospective, randomized, controlled clinical study. J Clin Periodontol. 38: 872-878.
  • Sahrmann P, Ronay V, Sener B, Jung RE, Attin T, Schmidlin PR. (2013) Cleaning potential of glycine air-flow application in an in vitro peri-implantitis model. Clin Oral Implants Res. 24: 666-670.
  • Salvi GE, Ramseier CA. (2015) Efficacy of patient-administered mechanical and/or chemical plaque control protocols in the management of peri-implant mucositis. A systematic review. J Clin Periodontol. 42 (Suppl. 16): S187-S201.
  • Salvi GE, Zitzmann NU. (2014) The effects of anti-infective preventive measures on the occurrence of biologic implant complications and implant loss: A systematic review. Int J Oral Maxillofac Implants. (Suppl 29): 292-307.
  • Sanz M, Chapple IL. (2012) Clinical research on peri-implant diseases: consensus report of Working group 4. J Clin Periodontol. 39: 202-206.
  • Schär D, Ramseier CA, Eick S, Arweiler NB, Sculean A, Salvi GE. (2013) Anti-infective therapy of peri-implantitis with adjunctive local drug delivery or photodynamic therapy: six-month outcomes of a prospective randomized clinical trial. Clin Oral Impl Res. 24: 104-110.
  • Schenk G, Flemming TF, Betz T, Reuther J, Klaiber B. (1997) Controlled local delivery of tetracycline HC1 in the treatment of peri-implant mucosal hyperplasia and mucositis. Clin Oral Impl Res. 8: 427-433.
  • Schou S, Berglundh T, Lang NP. (2004) Surgical treatment of peri-implantitis. Int J Oral Maxillofac Implants. 19: 140-149.
  • Schou S, Holmstrup P, Stoltze K, Hjørting-Hansen E, Fiehn NE, Skovgaard LT. (2002) Probing around implants and teeth with healthy or inflamed peri-implant mucosa/gingiva. A histologic comparison in cynomolgus monkeys (Macaca fascicularis). Clin Oral Implants Res. 13: 113-126. – Schünemann H, Brożek J, Guyatt G (2013). GRADE Handbook.
  • Schwarz F, Becker K, Renvert S. (2015) Efficacy of air polishing for the non-surgical treatment of peri-implant diseases: a systematic review. J Clin Periodontol. 42: 951-959.
  • Schwarz F, Becker K, Sager M. (2015) Efficacy of professionally administered plaque removal with or without adjunctive measures for the treatment of peri-implant mucositis. A systematic review and meta-analysis. J Clin Periodontol. 42 (Suppl. 16): S202-S213.
  • Schwarz F, Bieling K, Bonsmann M, Latz T, Becker J. (2006) Nonsurgical treatment of moderate and advanced peri-implantitis lesions: a controlled clinical study. Clin Oral Invest. 10: 279-288.
  • Schwarz F, Bieling K, Nuesry E, Sculean A, Becker J. (2006) Clinical and histological healing pattern of peri-implantitis lesions following non-surgical treatment with an Er:YAG laser. Lasers in Surg and Med. 38 (7): 663-671.
  • Schwarz F, Hegewald A, John G, Sahm N, Becker J. (2013) Four-year follow-up of combined surgical therapy of advanced peri-implantitis evaluating two methods of surface decontamination. J Clin Periodonton. 40: 962-967.
  • Schwarz F, John G, Mainusch S, Sahm N, Becker J. (2012) Combined surgical therapy of peri-implantitis evaluating two methods of surface debridement and decontamination. A two-year clinical follow up report. J Clin Periodontol. 39: 789-797.
  • Schwarz F, Sahm N, Bieling K, Becker J. (2009) Surgical regenerative treatment of peri-implantitis lesions using a nanocrystalline hydroxyapatite or a natural bone mineral in combination with a collagen membrane: a four-year clinical follow-up report. J Clin Periodontol. 36: 807-814.
  • Schwarz F, Sahm N, Iglhaut G, Becker J. (2011) Impact of the method of surface debridement and decontamination on the clinical outcome following combined surgical therapy of peri-implantitis: a randomized controlled clinical study. J Clin Periodontol. 38 (3): 276-284.
  • Schwarz F, Schmuker A, Becker K. (2015) Efficacy of alternative or adjunctive measures to conventional treatment of peri-implant mucositis and peri-implantitis: a systematic review and meta-analysis. Int J Implant Dent. 1: 22.
  • Schwarz F, Sculean A, Bieling K, Ferrari D, Rothamel D, Becker J. (2008) Two-year clinical results following treatment of peri-implantitis lesions using a nanocristalline hydroxyapatite or a natural bone mineral in combination with a collagen membrane. J Clin Periodontol. 35: 80-87.
  • Schwarz F, Sculean A, Rothamel D, Schwenzer K, Georg T, Becker J. (2005) Clinical evaluation of an Er:YAG laser for nonsurgical treatment of peri-implantitis: a pilot study. Clin Oral Invest. 10: 279-288.
  • Serino G, Ström C. (2009) Peri-implantitis in partially edentulous patients: association with inadequate plaque control. Clin Oral Implants Res. 20: 169-174.
  • Shea BJ, Grimshaw JM, Wells GA, Boers M, Andersson N, Hamel C, Porter AC, Tugwell P, Moher D, Bouter LM. (2007) Development of AMSTAR: a measurement tool to assess the methodological quality of sys-tematic reviews. BMC Med Res Methodol. 15; 7:10. PMID: 17302989.
  • Shea BJ, Reeves BC, Wells G, Thuku M, Hamel C, Moran J, Moher D, Tugwell P, Welch V, Kristjansson E, Henry DA. (2017) AMSTAR 2: a critical appraisal tool for systematic reviews that include randomised or non-randomised studies of healthcare interventions, or both. BMJ. 21; 358: j4008.
  • Shibli JA, Gonzales Silverio K, Compagnoni Martins M, Marcantonio E, Rossa C (2003). Effect of air-powder system on titanium surface on fibroblast adhesion and morphology. Implant Dent. 12 (1): 81-86.
  • Shreenivasan PK, Vered Y, Zini A, Mann J, Kolog H, Steinberg D, Zambon J, Haraszthy VI, Silva MP da, De Visio W. (2011) A 6-month study of the effects of 0.3% triclosan/copolymer dentifrice on dental implants. J Clin Periodontol. 38, Issue 1: 33-42. x
  • Siddiqi A, Payne AG, De Silva RK, Duncan WJ. (2011) Titanium allergy: could it affect dental implant integration? Clin Oral Implants Res. 22: 673-680.
  • Stanford CM. (1999) Biomechanical and functional behavior of implants. Adv Dent Res. 13: 88-92.
  • Strietzel FP, Reichart PA, Kale A, Kulkarni M, Wegner B, Kuchler I. (2007) Smoking interferes with the prognosis of dental implant treatment: a systematic review and meta-analysis. J Clin Periodontol. 34: 523-544.
  • Strooker H, De Geus E, Van der Reijden WA, Laine ML, Van Winkelhoff AJ. (2010) Stress en parodontale gezondheid. Ned Tijdschr Tandheelkd. 117: 23-27.
  • Strooker H, Rohn S, Van Winkelhoff AJ. (1998) Clinical and microbiologic effects of chemical versus mechanical cleansing in professional supportive implant therapy. Int J Oral Maxillofac Implants. 13: 845-850.
  • Stübinger SI Henke J, Donath K, Deppe H. (2005) Bone regeneration after peri-implant care with the CO2 laser: a fluorescence microscopy study. Int J Oral Maxillofac Implants. 20 (2): 203-210.
  • Suárez-López del Amo F, Yu SH, Wang HL. Non-surgical therapy for peri-implant diseases: a systematic review. J Oral Maxillofac Res. 7 (3): e13.
  • Swierkot K, Brusius M, Leismann D, Nonnenmacher C, Nüsing R, Lubbe D, Schade-Brittinger C, Mengel R. (2013) Manual versus sonic-powered toothbrushing for plaque reduction in patients with dental implants: an explanatory randomised controlled trial. Eur J Oral Implants. 6 issue 2: 133-144.
  • Tang Z, Cao C, Sha Y, Lin Y, Wang X. (2002) Effects of non-surgical treatment modalities on peri-implantitis. Chin J Stomat. 37 (3): 173-175.
  • Tastepe CS, Van Waas R, Liu Y, Wismeijer D. (2012) Air powder abrasive treatment as an implant surface cleaning method: a literature review. Int J Oral Maxillofac Implants. 27: 1461-1473.
  • Tawse-Smith A, Duncan WJ, Payne AGT, Thomson WM, Wennström JL. (2002) Relative effectiveness of powered and manual toothbrushes in elderly patients with implant-supported mandibular overdentures. J Clin Periodontol. 29, Issue 4: 275-280.
  • Thone-Mühling M, Swierkot K, Nonnenmacher C, Mutters R, Flores-de-Jacoby L, Mengel R. (2010) Comparison of two full-mouthapproaches in the treatment ofperi-implant mucositis: a pilot study. Clin Oral Impl Res. 21: 504-512.Truhlar RS, Morris HF, Shigeru O. (2000) The efficacy of a counter-rotational powered toothbrush in the maintenance of endosseous dental implants. JADA. 131: 101-107.
  • Ungvári K, Pelsöczi I, Kormos B, Oskó A, Rakonczay Z, Kemény L, Radnai M, Nagy K, Fazekas A, Turzó K. (2010) Effects on titanium implant surfaces of chemical agents used for the treatment of peri-implantitis. J Biomed Mat Res. 94B (1): 222-229.
  • Van der Weijden GA, Van Bemmel KM, Renvert S. (2005) Implant therapy in partially edentulous, periodontally compromised patients: a review. J Clin Periodontol. 32: 506-511.
  • Van Winkelhoff AJ. (2012) Antibiotics in the treatment of peri-implantitis. Eur J Oral Implantol. 5: 43-50.
  • Wohlfahrt JC, Lyngstadaas SP, Rønold HJ, Saxegaard E, Ellingson JE, Karlsson S, Aass AM. (2012) Porous titanium granules in the surgical treatment of peri-implant osseous defects: A randomized clinical trial. Int J Oral Maxillofax Impl. 27 (2): 401-410.
  • Wolff L, Kim A, Nunn M, Bakdans B, Hinrichs J. (1998) Effectiveness of a sonic toothbrush in maintenance of dental implants. J Clin Periodontol. 25, Issue 10: 821-828.
  • Yan M, Liu M, Wang M, Yin F, Xia H. (2014) The effects of Er:YAG on the treatment of peri-implantitis: a meta-analysis of randomized controlled trials. Lasers Med Sci. 30:1843–1853.
  • Zitzmann NU, Berglundh T. (2008) Definition and prevalence of peri-implant diseases. J Clin Periodontol. 35: 286-291.
  • Zitzmann NU, Berglundh T, Marinello CP, Lindhe J. (2001) Experimental peri-implant mucositis in man. J Clin Periodontol. 28: 517-523.

Disclaimer

+

De informatie op deze site wordt door ons met zorg samengesteld en gecontroleerd. Desalniettemin is het mogelijk dat deze onvolledig is en/of onjuistheden bevat.
Het KIMO sluit alle aansprakelijkheid uit voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit:

  • het bezoek aan hetkimo.nl
  • het gebruik van hetkimo.nl
  • de door hem op hetkimo.nl aangeboden diensten
  • de informatie die via hetkimo.nl is verkregen.

Copyright

Het KIMO is een geregistreerde handelsnaam en een geregistreerd beeldmerk van Vereniging Kennisinstituut Mondzorg.
Vereniging Kennisinstituut Mondzorg is houder van de auteurs- en databankrechten op alle onderdelen van deze site, zoals teksten, illustraties, lay-out, data en techniek. Zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van Vereniging Kennisinstituut Mondzorg is verveelvoudigen, openbaar maken, opvragen en/of hergebruiken, anders dan voor eigen gebruik overeenkomstig de gebruiksvoorwaarden van Vereniging Kennisinstituut Mondzorg, niet toegestaan.

© Vereniging Kennisinstituut Mondzorg, 2018

Klinische praktijkrichtlijnen en indicatoren

Het KIMO ontwikkelt klinische praktijkrichtlijnen voor de mondzorgverlener en patiënten. Voor het interne kwaliteitsbeleid van de mondzorgpraktijk bevatten deze praktijkrichtlijnen indicatoren voor het professioneel handelen. Zij zijn te gebruiken voor spiegelinformatie; benchmarking kan daarbij een hulpmiddel zijn. Ook kan de praktijk deze informatie gebruiken om transparant te zijn over de processen en uitkomsten van de zorg die de praktijk verleent. De gegevens kunnen dan voorzien worden van de benodigde context om tot een betekenisvolle interpretatie te komen. De gegevens kunnen worden gebruikt als onderlegger voor een gesprek met een zorgverzekeraar.