Overkappingsprothese op implantaten in de edentate onderkaak (2018)

Een deel van de Nederlanders met een kunstgebit ervaart functieproblemen met hun ondergebitsprothese vanwege een gebrek aan retentie en stabiliteit. Een mogelijke oplossing is een overkappingsprothese op implantaten. Deze richtlijn heeft als doel de kwaliteit en doelmatigheid van de zorg aan patiënten met een volledige onderprothese te verbeteren. Hiervoor zijn 12 aanbevelingen geformuleerd.

Patiënten met een edentate onderkaak kunnen baat hebben bij een overkappingsprothese op implantaten. Een vastere prothese kan meer comfort bieden en het dagelijks functioneren verbeteren. Op basis van de wetenschappelijke literatuur en praktische inzichten uit de beroepsgeroep gelden voor de behandeling de volgende aanbevelingen:

Aanbeveling 1. Een overkappingsprothese op implantaten wordt aanbevolen bij patiënten die al lang edentaat zijn en kampen met functieklachten vanwege retentie- en stabiliteitsproblematiek, terwijl van technische optimalisatie van de huidige prothese geen afdoende effect mag worden verwacht.

Aanbeveling 2. Een overkappingsprothese op implantaten kan worden overwogen bij patiënten die nog maar kort edentaat zijn en die kampen met functieklachten zoals beschreven onder aanbeveling 1.

Aanbeveling 3. Een overkappingsprothese op implantaten kan eveneens worden overwogen bij patiënten met een gezonde dentitie in de bovenkaak en met functieklachten van de onderprothese zoals beschreven onder aanbeveling 1.

Aanbeveling 4. Een overkappingsprothese op implantaten kan tevens worden overwogen bij patiënten met functieklachten aan de ondergebitsprothese in combinatie met een extreme klasse II of III kaakrelatie, een dun kwetsbaar slijmvlies of pijn door druk en frictie van de prothese.

Aanbeveling 5. Een nieuwe conventionele prothese heeft de voorkeur bij edentate patiënten zonder functieklachten maar met een indicatie voor een nieuwe prothese.

Bij een overkappingsprothese in de edentate onderkaak wordt doorgaans gekozen voor twee of vier implantaten. Elke keuze heeft bepaalde voordelen. Zo is de plaatsing van twee implantaten minder invasief. Bij vier implantaten kan de belasting echter over meer implantaten worden verdeeld. Beide opties hebben ook nadelen. Op basis van de literatuur en praktische inzichten gelden de volgende aanbevelingen:

Aanbeveling 6. De plaatsing van twee implantaten wordt aanbevolen bij volledig edentate patiënten met een indicatie voor een overkappingsprothese.

Aanbeveling 7. Meer dan twee implantaten kan worden aanbevolen bij patiënten met een afwijkende uitgangssituatie, zoals extreme resorptie (< 10 mm), een (partieel) dentate bovenkaak en/of een extreme klasse II of III kaakrelatie.

Aanbeveling 8. Meer dan twee implantaten kan eveneens worden aanbevolen bij patiënten met klachten anders dan retentieproblematiek, zoals een dun kwetsbaar slijmvlies of pijn door druk en frictie van de prothese. De prothese kan dan implantaatgedragen worden uitgevoerd. Dit zo mogelijk gecombineerd met een verkorte ondertandboog en selectief ontlasten of reduceren van de prothesebasis.

Implantaten bieden op verschillende manieren houvast aan een overkappingsprothese in de edentate onderkaak. De meest gangbare methoden zijn verankering door een staafconstructie of een knopverankering. Gezien het grote verschil in technische uitvoering tussen beide typen mesostructuur lijkt het vermoeden gerechtvaardigd dat er verschillen zijn in het functioneren hiervan. Op basis van de literatuur en praktische inzichten gelden de volgende aanbevelingen:

Aanbeveling 9. Er is geen duidelijke voorkeur voor het type mesostructuur (knop of staaf) bij volledig edentate patiënten met een indicatie voor een overkappingsprothese op implantaten.

Aanbeveling 10. Er is evenmin geen duidelijke a priori voorkeur bij patiënten die recentelijk edentaat zijn geraakt.

Aanbeveling 11. Een staafmesostructuur biedt mogelijk meer stabiliteit bij een afwijkende uitgangssituatie, zoals een extreme resorptie (< 10 mm), een (partieel) dentate bovenkaak en/of een klasse II kaakrelatie. Deze oplossing heeft dan de voorkeur vanwege de te verwachten patiënttevredenheid.

Aanbeveling 12. Een staafmesostructuur kan worden overwogen bij klachten anders dan retentieproblematiek, zoals een dun kwetsbaar slijmvlies of pijn door druk en frictie van de prothese. Hiermee wordt ontlasting van de mucosa beoogd. Het advies is om daar in het staafontwerp rekening mee te houden. Dit indien mogelijk gecombineerd met een verkorte ondertandboog en selectief ontlasten of reduceren van de prothesebasis.

Een klikgebit is een kunstgebit dat kan worden geklikt op implantaten. Een implantaat is een titanium schroef die in het bot van de kaak wordt geplaatst. Een klikgebit zit meestal vast aan 4 of 6 implantaten in de bovenkaak en 2 of 4 implantaten in de onderkaak. Een tandarts-implantoloog of een kaakchirurg plaatst de implantaten.

U kunt een klikgebit krijgen als uw kunstgebit niet meer goed past. Het minder goed passen van een kunstgebit gaat in stappen:

1. De omvang van het kaakbot neemt af.
2. Uw kunstgebit ligt losser in de mond.
3. U krijgt problemen met bijten en kauwen.
4. Het kunstgebit kan pijnlijk aanvoelen.
5. Ook kunt u problemen krijgen met spreken.

Problemen met een kunstgebit komen vaker voor in de onderkaak dan in de bovenkaak. Dit komt omdat de onderkaak smaller is dan de bovenkaak en omdat een kunstgebit in de onderkaak zich niet vastzuigt. Ook ligt de tong er tegenaan en zijn er meer spieren aan de onderkaak verbonden. Daarom zit een kunstgebit in de onderkaak vaak minder goed vast dan in de bovenkaak.

Als de problemen met het kunstgebit erger worden, dan kan een klikgebit op implantaten een oplossing zijn.

Als u problemen heeft met uw kunstgebit maak dan een afspraak met uw tandarts of met een tandprotheticus. (Een tandprotheticus maakt en repareert hulpmiddelen die je gebit ondersteunen, vervangen of corrigeren; hij/zij werkt over het algemeen in een tandtechnisch laboratorium). Een slecht passend kunstgebit kan leiden tot ontstekingen en dat kan weer leiden tot extra botafname. Het is belangrijk dat u dit voorkomt.

Dit kunt u zelf doen:

1. Laat uw kunstgebit regelmatig controleren door uw tandarts of door een tandprotheticus.
2. Probeer een kleefpasta zodat het kunstgebit beter op zijn plek blijft zitten.
3. Haal uw kunstgebit als u slaapt uit de mond. Zo geeft u uw kaak rust.
4. Rookt u? Probeer te stoppen met roken. U heeft dan veel minder kans op infecties.

U komt in aanmerking voor een klikgebit als een normaal kunstgebit niet meer mogelijk is. De volgende stappen worden gezet:

1. Uw tandarts of tandprotheticus kijkt of het mogelijk is om uw kunstgebit aan te passen.
2. Mocht dit niet helpen, dan is de volgende stap het aanmeten van een nieuw kunstgebit dat beter past. Ook dit doet uw tandarts of tandprotheticus.
3. Als dit niet ook niet helpt, dan is een klikgebit op implantaten een mogelijke oplossing. Bespreek met uw tandarts of tandprotheticus goed de voor- en nadelen van een klikgebit. De implantaten kunnen namelijk ook nieuwe problemen veroorzaken. Rondom een implantaat kan bijvoorbeeld een ontsteking ontstaan.

Voordat wordt gestart met de behandeling spreken de zorgverleners onderling af wie de hoofdbehandelaar is. Dit kan uw eigen tandarts zijn, de tandarts-implantoloog of de kaakchirurg.

Controle op voldoende kaakbot

Voor het plaatsen van implantaten moet voldoende kaakbot aanwezig zijn. Als er te weinig kaakbot is, dan zal de tandarts-implantoloog of de kaakchirurg dit proberen aan te vullen. Dit kan gebeuren met kunstbot of met bot uit uw eigen lichaam. In dit laatste geval wordt u altijd verwezen naar de kaakchirurg. De kaakchirurg zal het bot bijvoorbeeld uit uw bekken verwijderen en plaatsen op uw boven- of onderkaak.

Dit is een operatie die plaatsvindt onder volledige narcose. Bot weghalen uit uw bekken is een extra ingreep, die ook weer kan leiden tot extra ongemak. Het kan tot zes maanden duren voordat het bijgeplaatste bot sterk genoeg is.

Implantaat plaatsen

Als u voldoende bot heeft of het bijgeplaatste bot is sterk genoeg dan plaatst de tandarts-implantoloog of de kaakchirurg de implantaten. Het kan acht tot twintig weken duren voordat ze zijn vastgegroeid in uw kaak. Dat hangt ook af van de plek waar ze worden geplaatst.

Het plaatsen van implantaten gebeurt in de tandartsstoel onder plaatselijke verdoving en is daardoor pijnloos. Het plaatsen van de implantaten duurt niet langer dan een uur. Uw behandelaar heeft folders met praktische informatie over wat u moet doen en laten na het plaatsen van de implantaten.

 Klikgebit plaatsen

Uiteindelijk wordt het klikgebit gemaakt en geplaatst op de implantaten door uw tandarts of een tandprotheticus.

Nazorg

Het is van belang dat regelmatig wordt gecontroleerd of uw implantaat geen problemen oplevert en of het omliggende tandvlees gezond blijft.

Een klikgebit op implantaten kan meer houvast en comfort geven waardoor u beter kunt kauwen en bijten. Maar een klikgebit neemt niet altijd alle ongemakken van een kunstgebit weg:

1. Het kaakbot groeit niet altijd goed tegen de implantaten aan.
2. Soms ontstaan infecties:
   1. In een vroeg stadium kunt u dan last hebben van bloedend tandvlees bij het tandenpoetsen. Soms is er een gevoeligheid bij bepaalde harde voedingsmiddelen.
   2. Als de ontsteking toeneemt, dan kan het kaakbot in omvang afnemen en ontstaat er ruimte tussen het tandvlees en het implantaat. De infectie kan dan doordringen tot in het bot onder het tandvlees.
   3. Als de infectie onvoldoende wordt behandeld, dan tast dit het bot direct naast het implantaat aan. Uiteindelijk beschadigt hierdoor het weefsel rondom het implantaat en raakt het implantaat los.

Het is van belang dat u goede voorlichting krijgt van uw hoofdbehandelaar:

1. Over de voor- en nadelen van een klikgebit op implantaten.
2. Over het onderzoek, de behandeling en de nazorg
3. Over het voorkomen van infecties.

Stel daarom vragen aan uw hoofdbehandelaar. Bijvoorbeeld:

1. Wat zijn mijn mogelijkheden?
2. Wat zijn de voor- en nadelen van die mogelijkheden?
3. Bespreek samen wat het beste past in uw situatie.
4. Raadpleeg bij onduidelijkheden uw eigen tandarts.

Uw kosten voor een behandeling hangen af van uw verzekeringspolis. In alle gevallen is er sprake van een eigen bijdrage. U kunt hiervoor het beste contact opnemen met uw verzekeraar of met uw tandarts. Deze kan een aanvraag doen voor vergoeding van de behandeling bij uw zorgverzekeraar. Bijvoorbeeld als sprake is van een ernstig geslonken kaak. Dus als er een medische reden is voor het klikgebit. Nederland is één van de weinige landen in de wereld waar implantaten kunnen worden vergoed. In de meeste landen betaalt de patiënt dit helemaal zelf.

• Op de website van het Ivoren Kruis, de Nederlandse Vereniging voor Mondgezondheid, vindt u veel informatie over mondhygiëne. Zoals antwoorden op veel gestelde vragen, patiëntenfolders en informatie over preventie.
• Op nl vindt u meer over tandbederf en hoe daarmee om te gaan.
• Op nl vindt u informatie over de mondzorg voor (kwetsbare) ouderen.
• Op nl vindt u informatie over mondgezondheid, kosten, vergoedingen en de tandartsenpraktijk.
• De website van de Nederlandse Vereniging voor Orale Implantologie biedt informatie over implantaten.
• De website van het Kennisinstituut Mondzorg biedt actuele informatie over richtlijnen voor tandartsen en andere mondzorgverleners.
• De website van de Nederlandse Vereniging voor Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie biedt informatie voor als u onder behandeling komt van een kaakchirurg.
• Op de website kunstgebit.nl is veel informatie te vinden en een handige folder over het klikgebit.

• Dr. L. den Hartog, Nederlandse Vereniging voor Orale Implantologie (NVOI).
• Prof. dr. M.S. Cune, hoogleraar Restauratieve en Reconstructieve Tandheelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG).
• Dr. K. Heijdenrijk, Nederlandse Vereniging voor Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie (NVMKA).
• Dr. W.M.M. Fennis, Nederlandse Vereniging voor Gnathologie en Prothetische Tandheelkunde (NVGPT)
• Dr. C. Beijers, CBO Impact, methodologie en procesbegeleiding
• Dr. L. van der Es, CBO Impact, methodologie en procesbegeleiding

• Associatie Nederlandse Tandartsen (ANT)
• Centraal Overleg Bijzondere Tandheelkunde (COBIJT)
• Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (KNMT)
• Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)
• Organisatie van Nederlandse Tandprothetici (ONT